Theo số liệu ước tính của Tổng cục Thống kê và tổng hợp báo cáo của Bộ NN&PTNT, tính đến thời điểm cuối tháng 12/2024, tổng đàn lợn đạt 26,59 triệu con; đàn gia cầm khoảng 575,1 triệu con, tổng đàn trâu khoảng 2,07 triệu con, đàn bò khoảng 6,29 triệu con. Theo Chiến lược chăn nuôi được phê duyệt, năm 2030 Việt Nam sẽ có khoảng 10 triệu trâu bò, 30 triệu lợn và khoảng 670 triệu con gia cầm. Kết quả kiểm kê khí nhà kính cho thấy ngành chăn nuôi hàng năm thải ra khoảng 18,5 triệu tấn CO2e, chiếm 19% lượng phát thải trong nông nghiệp.

Với số lượng tổng đàn gia súc gia cầm hàng ngày thải ra môi trường với một lượng chất thải phân, nước tiểu là rất lớn với hàng triệu tấn, chưa kể lượng khí thải và các sản phẩm khác, đặc biệt khi xảy ra dịch bệnh lượng khí độc tăng lên gấp nhiều lần.

Quá trình chăn nuôi tạo ra ba loại khí nhà kính chính:

Khí methane (CH₄): sinh ra từ quá trình tiêu hóa của động vật nhai lại (bò, dê, cừu) và quá trình phân hủy phân chuồng trong điều kiện yếm khí;

Khí nitơ oxit (N₂O): xuất phát từ phân bón, chất thải chăn nuôi và đất nông nghiệp. N₂O có khả năng giữ nhiệt gấp 265 lần CO₂;

Khí carbon dioxide (CO₂): phát sinh từ việc sử dụng năng lượng trong chăn nuôi (máy móc, vận chuyển, sản xuất thức ăn chăn nuôi).

Trong các loại khí nhà kính do chăn nuôi phát thải, methane (CH₄) đóng vai trò đặc biệt quan trọng. So với carbon dioxide (CO₂), methane có khả năng giữ nhiệt mạnh gấp 25 lần, nghĩa là dù tồn tại trong khí quyển với thời gian ngắn hơn, tác động của nó đối với biến đổi khí hậu lại nghiêm trọng hơn nhiều.

Phát thải khí nhà kính trong chăn nuôi không chỉ ảnh hưởng đến môi trường mà còn gây ra nhiều thách thức đối với sự phát triển bền vững, điển hình như:

Làm suy giảm năng suất và chất lượng sản phẩm: Biến đổi khí hậu do hiệu ứng nhà kính có thể làm tăng nhiệt độ, ảnh hưởng đến quá trình phát triển và sinh sản của vật nuôi, dẫn đến giảm năng suất thịt, trứng và sữa.

Làm gia tăng chi phí sản xuất: Người chăn nuôi phải đầu tư thêm vào hệ thống làm mát chuồng trại, xử lý chất thải và điều chỉnh khẩu phần ăn để giảm tác động của biến đổi khí hậu.

Làm gia tăng rủi ro dịch bệnh: Nhiệt độ tăng cao và môi trường thay đổi có thể tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn, virus và ký sinh trùng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người và đàn vật nuôi.

Làm suy giảm chất lượng đất, mất đa dạng sinh học: Phát thải khí nhà kín làm tăng lượng axit trong mưa, ảnh hưởng đến độ pH của đất, làm giảm khả năng sinh trưởng của cây trồng, ảnh hưởng đến nguồn thức ăn chăn nuôi. Bên cạnh đó việc tiêu hủy gia súc, gia cầm xuống lòng đất cùng với một lượng hóa chất, vôi bột không nhỏ cũng làm ảnh hưởng lớn đến chất lượng đất, ảnh hưởng đến nguồn nước trong lòng đất, từ đó trực tiếp đến môi trường sống của người và động vật. Việc mở rộng chăn nuôi có thể dẫn đến phá rừng để lấy đất trồng thức ăn, làm mất môi trường sống của nhiều loài động vật hoang dã và làm giảm đa dạng sinh học.

Một số giải pháp để giảm thiểu tác động của hiệu ứng nhà kính trong chăn nuôi:

Phát triển chăn nuôi bền vững: Áp dụng mô hình chăn nuôi thân thiện với môi trường, quản lý chất thải hiệu quả, sử dụng năng lượng tái tạo, quy hoạch chăn nuôi theo vùng, giảm chăn nuôi nhỏ lẻ.

Phát triển mô hình chăn nuôi tuần hoàn: Sử dụng phân bò nuôi trùn quế, tận dụng trùn làm thức ăn thủy sản, ứng dụng biogas để giảm phát thải khí metan, tái sử dụng nước trong xử lý chất thải.

Nâng cao hiệu quả sử dụng thức ăn: Cải thiện khẩu phần ăn giúp giảm khí thải, hạn chế thức ăn dư thừa, cung cấp đầy đủ dưỡng chất để tăng trưởng tốt hơn và giảm phát thải từ hệ tiêu hóa vật nuôi.

Quản lý chất thải hiệu quả: Áp dụng công nghệ xử lý chất thải như ủ phân, hầm biogas, sử dụng phân bón cho cây trồng, giảm ô nhiễm môi trường.

Trồng nhiều cây xanh: Hấp thụ CO2, giảm hiệu ứng nhà kính, làm mát chuồng trại, cải thiện chất lượng không khí, tạo bóng mát cho gia súc.

Sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường: Chọn vật liệu xây dựng chuồng trại giúp điều hòa nhiệt độ, giảm tác động thời tiết khắc nghiệt, tiện lợi và thân thiện với môi trường.

Ứng dụng khoa học kỹ thuật: Phát triển giống vật nuôi thích nghi với biến đổi khí hậu, áp dụng công nghệ giám sát dịch bệnh, cải tiến công nghệ sản xuất thức ăn.

Nâng cao nhận thức cộng đồng: Tăng cường tuyên truyền về tác động của hiệu ứng nhà kính, khuyến khích áp dụng các biện pháp bền vững trong chăn nuôi. Tổ chức các chương trình tuyên truyền, đào tạo phổ biến kiến thức về hiệu ứng nhà kính, nêu ra nguyên nhân và tác động của nó đến môi trường, khí hậu và sản xuất nông nghiệp; Xây dựng tài liệu hướng dẫn và truyền thông đa phương tiện; Hỗ trợ, khuyến khích người chăn nuôi áp dụng mô hình bền vững, xây dựng mô hình điển hình, nhân rộng mô hình hiệu quả. Thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng và chính quyền địa phương với hình thức tổ chức các hội thảo, diễn đàn để người chăn nuôi chia sẻ kinh nghiệm thực tế, học hỏi mô hình hiệu quả. Với các hoạt động nêu trên sẽ góp phần giúp người chăn nuôi có thêm nhận thức đúng đắn về tác động của hiệu ứng nhà kính. Từ đó chủ động thay đổi phương thức chăn nuôi theo hướng bền vững hơn.

Minh Thông