Hình 1. Gia súc bị thiếu Ca, P

Hạ canxi máu khi sinh là do gián đoạn trong quá trình trao đổi chất Ca, nó là dấu hiệu của hội chứng thiếu Ca ở bò sữa hiện nay; gia súc thường nằm hoặc nằm vật ra, nhất là trong thời kỳ cho con bú. Tuy nhiên, giảm canxi máu sau khi đẻ là sinh lý bình thường và không nhất thiết nguy hiểm nếu chỉ kéo dài trong thời gian ngắn. Do đó, cần phải xác định mức độ và thời gian hạ canxi máu sau khi đẻ để hiểu rõ hơn về hiện tượng này và xây dựng các chiến lược can thiệp dinh dưỡng tốt hơn.

Hạ canxi máu làm tăng tỷ lệ mắc bệnh trong quá trình sinh sản. Nó là yếu tố tiền thân của bệnh viêm vú, viêm tử cung và ketosis, làm tăng tỷ lệ loại thải gia súc. Hạ canxi máu cũng làm gia tăng về mặt di truyền ở thế hệ tiếp theo và nhất là những con bị loại thải. Gia súc không có khả năng tái tạo lại kho dự trữ Ca trong xương của chúng trong thời kỳ cho con bú hoặc do mất xương trong thời kỳ chuyển tiếp khi tiêu thụ khẩu phần ăn nhiều muối.

Hình 2. Xương sườn thứ 12 (bên trái) bị thiếu Ca, P so với xương (bên phải) ờ bò trưởng thành

Đồng cỏ tự nhiên thường có hàm lượng K cao dễ gây thiếu hụt Mg và trong quá trình sản xuất hormone tuyến cận giáp (PTH) dưới mức tối ưu dẫn đến thiếu 1,25 dihydroxycholecalciferol gây kém hấp thu Ca, P. Tỷ lệ Ca:P không cân đối cũng cản trở hấp thụ các khoáng chất này. Thiếu vitamin D trong thời kỳ đẻ bê cũng ảnh hưởng đến dự trữ xương. Gia súc cao sản dễ bị hạ canxi máu dưới lâm sàng trong thời kỳ đầu cho con bú. Gia súc chăn thả và khẩu phần ăn mất cân bằng khoáng chất, dễ thiếu Ca có biểu hiện như gãy xương sườn, còi xương, cường cận giáp và hạ canxi máu điển hình hơn ở gia súc mang thai. Chế độ ăn thiếu Ca, Na và Mg gây giảm tốc độ tăng trưởng ở bò đực giống. Thiếu phốt pho ở bò thịt gây ra kém phát triển xương dẫn đến gãy xương, giảm lượng thức ăn tiêu thụ, tỷ lệ sinh sản, tốc độ tăng trưởng thấp hơn.

Cách làm giảm tỷ lệ hạ canxi máu: bổ sung Ca từ khẩu phần ăn, chế độ ăn cation anion đến tiêm vitamin D. Cân bằng nội môi Ca ở bò sữa giúp giảm tỷ lệ mắc và thời gian hạ canxi máu.

Vitamin D góp phần hấp thụ tối ưu Ca và P, giúp cải thiện cân bằng Ca trong thời kỳ cho con bú. Tuy nhiên, để hấp thụ được Ca cần tăng cường chất chuyển hóa vitamin D, chứ không phải hormone tuyến cận giáp PTH, cần có nồng độ 25-hydroxycholecalciferol trong huyết tương cao hơn bình thường; nó làm giảm mức thấp nhất của Ca trong huyết tương ngay sau khi đẻ và giảm tỷ lệ mắc các bệnh liên quan đến tình trạng hạ canxi máu. Trong thời kỳ cho con bú, giúp tăng hiệu quả hấp thụ Ca và P cũng như giảm thoái hóa xương và tăng hình thành xương. Bên cạnh đó, 25-hydro-xycholecalciferol có mối liên hệ với quá trình chuyển hóa năng lượng.

Nếu gia súc không bổ sung đủ lượng Ca dự trữ trước khi sinh, thì khả năng nó sẽ giải phóng Ca khi sinh con và ảnh hưởng đến giai đoạn sinh sản kế tiếp. Lượng Ca dự trữ trong cơ thể bị hạn chế cũng làm giảm hiệu quả của muối anion. Gia súc bị bệnh sốt sữa làm chậm phản ứng dịch thể đối với chất chuyển hóa vitamin D và giảm dự trữ Ca. Gia súc trưởng thành có tiền sử sốt sữa thì tỷ lệ sốt sữa ở những lần cho con bú tiếp theo sẽ giảm từ 60% xuống 26,1% khi được cho ăn liên tục với liều lượng vitamin D rất lớn (tương đương 300.000 IU/ngày) trong thời kỳ cho con bú và giai đoạn chuyển tiếp. Điều này cho thấy rằng dự trữ Ca trong xương được tăng cường ở những con dễ bị nhiễm bệnh và chúng có thể sử dụng Ca trong quá trình sinh sản hiệu quả hơn những con không được bổ sung. Kỹ thuật này không có tác dụng đối với những con không có tiền sử sốt sữa, do nó đã có đủ dự trữ Ca trong xương. Việc bổ sung vitamin D thường xuyên cũng có lợi cho sức khỏe xương, nhất là gia súc cao sản.

Cải thiện cân bằng Ca bằng các biện pháp can thiệp nhằm cải thiện quá trình khoáng hóa xương trong thời kỳ cho con bú là một cách tiếp cận giúp đạt được sức khỏe xương trọn đời. Việc sử dụng các chất chuyển hóa của vitamin D như 25-hydroxycholecalciferol cho phép bổ sung bộ xương vào cuối tiết sữa, dẫn đến dự trữ Ca lớn hơn trong các lần đẻ sau. Cho phép dự trữ Ca nhiều hơn để gia súc sử dụng, giúp giảm thiểu thời gian hạ canxi.

Ngọc Hường_TTKN

(Nguồn: Elsevier)