Mùa mưa lũ năm 2024 tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long được dự báo sẽ có nhiều diễn biến phức tạp. Trong đó, lượng mưa từ tháng 7-12 tại khu vực này phổ biến ở mức cao hơn từ 5-20% so với trung bình nhiều năm. Vì vậy, đối với những loại cây ăn trái nhạy cảm như sầu riêng, mít, cóc và nhóm cây có múi đòi hỏi nhà vườn cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp chăm sóc để vườn cây tăng sức chống chịu với điều kiện ngoại cảnh cũng như áp lực của dịch hại.
Vườn sầu riêng đang mang trái mùa nghịch
Một số tác hại cho vườn cây ăn trái khi gặp điều kiện thời tiết mưa bão nhiều:
(1) Rễ cây dễ bị thúi và chết do thiếu oxy để thở: khi mưa nhiều sẽ làm cho đất trong vườn cây dễ bị ngập úng, mực nước trong mương vườn có thể dâng cao, nếu không có xẻ rảnh thoát nước tốt sẽ làm cho rễ cây dễ bị ngập úng, tình trạng nầy kéo dài làm rễ thiếu không khí để thở dẫn đến hạn chế sự phát triển của rễ, cây kém phát triển, năng suất thấp và có thể rễ cây bị thúi và sẽ chết đi.
(2) Các vi sinh vật có lợi trong đất kém phát triển, cây dễ bị nấm bệnh xâm nhiễm: khi mưa nhiều sẽ làm cho đất liếp dễ bị oi nước do các phân tử nước sẽ chiếm giữ hết các khe hở trong đất hoặc do thành phần sét trong đất trương nở, không còn điều kiện thoáng khí như trường hợp đất khô và tơi xốp nên các vi sinh vật có lợi trong đất cũng không thể tồn tại và hoạt động (bởi vì đa số các vi sinh vật này đều cần có oxy để thở) cộng với tình trạng rễ cây hoạt động kém, nấm bệnh sẽ phát triển nhanh do không còn bị kiềm chế nên rễ cây dễ bị bệnh nhiều hơn.
(3) Sự quang hợp của lá cây bị suy giảm làm cây kém phát triển và dễ bị bệnh: khi mưa nhiều sẽ tương đồng với việc lượng ánh sáng giảm, lá cây nhận ánh sáng ít, dẫn tới sự quang hợp kém. Nhất là những lá khuất bên trong tán cây sẽ bị che rợp chẳng những không quang hợp được mà còn làm tiêu hao năng lượng của cây, vườn sẽ thiếu năng lượng để sinh trưởng do cây cần ánh sáng để quang hợp tổng hợp chất đường bột nhằm tạo ra năng lượng để nuôi cây và cây cũng dễ bị bệnh hơn vì khi tán cây rậm rạp, kém thông thoáng thường ẩm độ trong tán cây cao sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho nấm bệnh phát triển dễ sinh bệnh trên lá và trên thân cây.
(4) Đất mặt liếp dễ bị rửa trôi: trong điều kiện khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều, cùng với việc đê bao khép kín không được phù sa bồi đắp lại trồng thâm canh làm cho đất liếp vườn mau suy thoái. Khi mưa nhiều thì lớp đất bề mặt của liếp vườn cây ăn trái rất dễ bị rửa trôi xuống mương vườn, mất đi sự màu mỡ cần thiết cho cây, từ đó đã làm cho đất vườn mau suy thoái độ phì nhiêu của đất do khi bị rửa trôi thì chất hữu cơ trong đất giảm mạnh, đất dễ bị nén dẽ cản trở nước tưới thấm vào đất, các nguyên tố base như Ca, Mg, K ít đi, làm giảm độ bảo hòa base, pH đất giảm thấp, đất có thể bị mặn hóa do rải phân hóa học và nấm bệnh trong đất phát triển mạnh.
Từ những ảnh hưởng tác hại như trên cho thấy sự cần thiết khi trồng cây ăn trái tại vùng đồng bằng sông Cửu Long nông dân cần thực hiện những biện pháp kỹ thuật sau đây:
(1) Xây dựng và củng cố hệ thống đê bao ngăn lũ và thoát nước tốt: hiện nay hầu hết diện tích đất sản xuất nông nghiệp của cả vùng đồng bằng sông Cửu Long nói chung và tỉnh Vĩnh Long nói riêng cơ bản đều có hệ thống đê bao khép kín, tuy nhiên nông dân cũng cần xây dựng hệ thống ô bao riêng lẻ hoặc cho từng khu vực nhỏ để tiện trong việc bơm tát khi gặp điều kiện thời tiết mưa bão liên tục, nhằm ngăn chặn không cho nước lũ hay triều cường xâm nhập vào vườn. Trong trường hợp mưa lũ nhiều ngày hay đê bao bị ngấm nước từ bên ngoài vào phải dùng máy bơm đưa nước ra khỏi vườn, tạo điều kiện cho vườn cây khô ráo và luôn giữ ổn định mực nước ở mương vườn cách mặt líp tối thiểu từ 50 đến 60 cm. Ngoài ra, nên xẻ thêm mương rãnh phụ thoát nước ở giữa liếp chạy dọc theo chiều dài của liếp và có những rãnh ngang hình xương cá thoát nước xuống mương 2 bên liếp. Vào đầu mùa mưa, các rãnh này phải được khai thông nạo vét để thoát nước tốt trong suốt mùa mưa đồng thời còn giúp các độc chất dễ dàng rửa trôi khi có mưa mà không ứ đọng lại trên vườn cây. Nhất là năm nay, đầu mùa có những trận mưa lớn gây ngập úng cục bộ, đã ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của vườn cây.
(2) Tỉa cành tạo tán và hạn chế bón nhiều phân đạm vào đầu mùa mưa: cần phải thường xuyên tỉa cành tạo tán nhất là vào đầu mùa mưa để loại bỏ bớt những chồi vượt, cành vô hiệu không thể cho trái được, cành bị sâu bệnh, những nhánh lá khuất bên trong tán cây, những nhánh mọc thấp là đà gần mặt đất…, nhằm tạo độ thông thoáng trong vườn và hạn chế việc tiêu hao chất dinh dưỡng, tránh lay động gốc ảnh hưởng đến rễ khi vườn cây bị ngập nước để kích thích cây ra chồi mới tập trung khỏe mạnh, tán cây thông thoáng nhận đầy đủ ánh sáng và giảm sâu bệnh. Nên hạn chế bón phân đạm nhiều để cây không ra đọt non, tăng lượng phân lân và kali để giúp cây phát triển cân đối vì phân đạm nhiều sẽ kích thích cây ra đọt non làm cây dễ bị chết khi bị ngập nước nhất là nên bón nhiều phân kali sẽ giúp cây tăng được sức chống chịu.
(3) Bón vôi và phân hữu cơ đầu mùa mưa: đầu mùa mưa, nên bón thêm vôi với liều lượng từ 500-1.000kg/ha nhằm cải thiện độ pH của đất, chống thoái hóa đất và hạn chế vi khuẩn và nấm bệnh trong đất phát triển. Bón vôi (bột đá vôi) vào đầu mùa mưa là một trong những biện pháp hữu hiệu ngăn chận tiến trình suy thoái hóa đất vườn cây ăn trái, giảm ngộ độc sắt (Fe), nhôm (Al) và măngan (Mn) cho cây trồng, phục hồi cấu trúc đất làm đất thông thoáng, thấm nước tốt. Bởi vì, vôi không chỉ đơn thuần là phân bón cung cấp dưỡng chất canxi (Ca) và Mg cho cho cây trồng mà còn nhiều tác dụng nữa mà phân hóa học khác không có được như: ngăn chặn sự suy thoái của đất, khử được tác hại của phèn - mặn, ức chế sự phát triển của nấm bệnh trong đất và phát huy hiệu lực của các loại phân hữu cơ, phân vô cơ. Trước khi rải vôi nên cào nhẹ mặt liếp, sau khi rải vôi xong nên tưới nhẹ để vôi được giữ trong đất, vôi có tác dụng vừa diệt mầm bệnh vừa cung cấp thêm canxi cho cây, đồng thời canxi còn giải phóng các dinh dưỡng bị keo đất giữ chặt và hoá giải được các độc tố trong đất.
Nên bổ sung phân hữu cơ cải tạo đất giúp rễ cây phát triển tốt vì phân hữu cơ có tác dụng rất tốt trong việc cải tạo đất, làm đất tơi xốp, khi sử dụng phân hữu cơ phải dùng loại phân đã ủ hoai mục, kết hợp sử dụng nấm đối kháng Trichoderma và tăng cường hoạt động vi sinh vật có lợi trong đất giúp cân bằng hệ sinh vật đất, hạn chế nấm gây bệnh. Mùa mưa nên hạn chế bón phân hữu cơ chưa hoai mục, vì sẽ xảy ra quá trình phân hủy hữu cơ của vi sinh vật, tiêu hao không khí trong đất làm cho rễ cây thiếu oxy.
(4) Không làm sạch cỏ và hạn chế đi lại trong vườn: để tránh hiện tượng rửa trôi lớp đất mặt thì từ tháng 7 trở đi không nên làm sạch cỏ mà chỉ cắt bớt cỏ và giữ lại gốc để vừa kết hợp che phủ đất liếp vườn vừa tận dụng nguồn thức ăn cho chăn nuôi. Vệc để cỏ trong vườn trong mùa mưa sẽ tránh được xói mòn, đóng ván vì cỏ có thể được xem là những bơm sinh học có thể cung cấp oxy cho rễ cây hô hấp khi vườn cây bị ngập úng và làm tầng đất sâu mau khô ráo hơn. Trong mùa mưa lũ nên hạn chế việc đi lại nhiều trong vườn nhất là khi vườn chẳng may bị ngập sẽ làm cho đất dễ bị dí chặt, ảnh hưởng đến bộ rễ cây và làm chậm khả năng phục hồi của cây sau khi nước rút./.
Nguồn: Bản tin NNNT